Τι σημαίνει Duende

Το Duende του Lorca

Είναι απ' τις λέξεις που δε μεταφράζονται εύκολα, γιατί, όπως και οι δικές μας λέξεις "φιλότιμο" και "λεβεντιά", αποτελούν κομμάτι της ψυχής και δεν ορίζονται με λόγια.Ίσως θα μπορούσαμε να πούμε ότι το duende είναι η εσωτερική φλόγα που νιώθει κάποιος όταν ξεπερνά τον εαυτό του και τα όρια του στη δημιουργία.Η λέξη "duende" είναι από εκείνες τις λέξεις που σε φέρνουν αντιμέτωπο με τον εαυτό σου, με το παρελθόν και το μέλλον σου. Περίεργο, γιατί έχει να κάνει τόσο με το παρόν και τη δυνατή στιγμή που ζούμε όσο καμία άλλη λέξη.Μερικοί τη συνδέουν με τέχνες, όπως τη μουσική, το θέατρο ή το χορό. Για μένα, το "duende" είναι κάτι περισσότερο, που έχει να κάνει με την εσωτερική φλόγα που νιώθει κάποιος όταν ξεπερνά τον εαυτό του και τα όρια του.Το πρώτο D μοιάζει με εκείνο το δυνατό βήμα που κάνεις, αποφασιστικά και παθιασμένα. Το UE μοιάζει με στροβίλισμα στον αέρα, σαν να χάνεσαι στη δημιουργικότητα και στη φαντασία. Με το ND πατάς ξανά στη γη, πιο αποφασιστικός από ποτέ, έχοντας περάσει τα όρια των ικανοτήτων σου. Το E είναι η ανάσα της ανακούφισης, η ανάσα της επιτυχίας. Κατόρθωσες, έστω και στιγμιαία, να φτάσεις σε ένα επίπεδο ενέργειας και δημιουργίας που δεν είχες φανταστεί ότι υπάρχει.

Το κείμενο για το "ντουέντε" (duende) προέρχεται από την διάλεξη που έδωσε ο Λόρκα τον Οκτώβριο του 1934 στο Μπουένος Άιρες, κατά την διάρκεια της περιοδείας που έκανε τότε στην Λατινική Αμερική. Το κείμενο περιλαμβάνεται στα άπαντα του Λόρκα, που εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του. Ο ποιητής δεν το είδε ποτέ δημοσιευμένο.

Το ντουέντε είναι μια από κείνες τις λέξεις που φέρνουν αμηχανία σε λεξικογράφους, φιλοσόφους και προπαντός μεταφραστές, γιατί είναι δύσκολο όχι μόνον να μεταφραστούν, άλλα και να οριστούν μέσα στα πλαίσια της δικής τους γλώσσας. Είναι από τα δημιουργήματα της ιδιαίτερης εκείνης ματιάς και πρόσληψης του κόσμου που κάθε λαός αποτυπώνει στη γλώσσα του, που αποτελεί άλλωστε και την αποκρυσταλλωμένη συνείδηση και σκέψη του πολιτισμού του. Γι' αυτό άφησα το "ντουέντε" αμετάφραστο. Όλες οι γλώσσες έχουν παρόμοιες λέξεις· ας αναλογιστεί κανείς μερικές ελληνικές, όπως μεράκι, φιλότιμο, λεβεντιά... Οι λέξεις έχουν πρωτίστως χρήσεις, όχι έννοιες.